Máy
tính được thiết kế để làm việc trong môi trường nhiệt độ phù hợp với
nhiều nơi trên thế giới, có nghĩa là chúng có thể chịu được nhiệt từ âm
vài độ C cho đến vài chục độ C. Vậy mà sao dịp rét này ở Miền Bắc vài
máy tính ở công ty cũng như một chiếc máy tính ở nhà mình lại gặp lỗi
khi khởi động? Mình đã có thắc mắc vậy và giờ đã tìm ra lời giải nên
viết vài dòng để may chăng giúp được người nào cũng có thắc mắc này
giống như mình.

Lỗi khởi động máy tính khi trời lạnh

Mấy
hôm trời rét, chiếc máy tính bên cạnh mình khởi động khó lên, triệu
chứng là khởi động lên, đang trong quá trình POST thì lại tắt ngúm. Bật
đi bật lại (bấm vào nút Power) 3 lần mới được. Máy của mình cũng thỉnh
thoảng bị vậy, nhưng sau khi máy đã bị tắt đi thì việc bấm nút Power
không còn phản ứng gì nữa, phải rút nguồn điện ra rồi cắm lại mới bật
được lên. Chiếc máy tính ở nhà mình (khủng ở 3 năm trước) lâu ít dùng
cũng bị hiện tượng khi khởi động máy thông báo BIOS đã bị reset về trạng
thái mặc định do một lỗi nào đó.

Mình nhận thấy là lỗi khó khởi
động và bị mất thông tin cài đặt trong BIOS với các máy tính có tuổi
đời từ 3 năm trở lên và thường xuyên ngắt ra khỏi nguồn điện ngoài giờ
hoạt động (thường phù hợp với các văn phòng công sở có quy định tắt toàn
bộ nguồn điện ngoài giờ làm việc để hạn chế cháy nổ). Như vậy rất có
thể lỗi trên liên quan đến nguồn điện.

Bộ nguồn máy tính là một
bộ phận khá quan trọng trong một máy tính, chúng có thể gây hư hỏng máy
tính, gây ra các lỗi cho máy tính trong quá trình hoạt động, tuy nhiên
trong trường hợp này có thể lỗi không thuộc về chúng. Lỗi xuất phát từ
bộ nguồn thường xảy ra khi mà điện áp xuất ra bo mạch chủ không đạt định
mức (mức 3,3V, 5V, 12V...) và mức điện áp này giao động thất thường.
Lỗi này có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong quá trình sử dụng
máy tính nên tôi dễ dàng coi nhẹ yếu tố lỗi xảy ra trong quá trình khởi
động máy vào thời điểm đầu tiên trong ngày.

Vậy loại bộ nguồn
máy tính thì còn yếu tố gì nữa liên quan đến nguồn điện? À, nếu bạn để ý
thì sẽ thấy trên bo mạch chủ còn có một bộ phận khác cũng cấp điện, đó
là pin máy tính. Pin sử dụng trong mỗi máy tính là nhằm nuôi một bộ phận
được gọi là BIOS - nơi lưu trữ thiết đặt cấu hình phần cứng của máy
tính (đúng ra tên phần cứng của chúng là CMOS, BIOS chỉ là dạng phần mềm
- nhưng chúng được quen gọi như vậy thay cho phần cứng). Nếu như pin
máy tính hết điện thì các thông số như thời gian (ngày, giờ) và các
thiết đặt về phần cứng máy tính sẽ bị mất - và khi đó máy tính làm việc ở
các thông số mặc định.

Pin máy tính thì tại sao lại không cấp
điện khi thời tiết trở lạnh? Không, chúng thường xuyên cấp điện cho CMOS
ngay từ khi sản xuất cho đến khi chúng hết điện (và phải thay thế). Với
các máy tính có tuổi đời đã dài (thường là trên 3 năm) thì rất có thể
pin này đã gần tụt điện áp đến dưới mức làm việc cho phép của CMOS. Khi
pin hết BIOS không còn lưu được các thông số về thời gian và các thiết
đặt khác nữa, chính vì vậy mà có thể gây lỗi hoặc máy khó khởi động. Pin
máy tính sử dụng các phản ứng hóa học để sinh điện, khi nhiệt độ thấp
thì nói chung các phản ứng hóa học thường xảy ra chậm hơn so với nhiệt
độ bình thường và nhiệt độ cao, do đó pin máy tính lúc này sản sinh ra
mức điện áp thấp và không đáp ứng được việc nuôi CMOS nhớ các thông số
thiết đặt, và gây ra hiện tượng lỗi nói trên.

[You must be registered and logged in to see this link.]





Khi
cắm điện của nguồn máy tính (không kể loại AT cổ điển trước đây) vào
điện lưới, cho dù máy tính không bật thì nguồn vẫn làm việc ở chế độ
"chờ", chế độ này luôn cấp điện áp 5V cho bo mạch chủ, chính điện áp này
cũng cấp cho BIOS mà không cần sử dụng pin máy tính nữa. Nhờ điều này
mà các máy tính nếu thường xuyên cắm điện (lưu ý là chỉ cần cắm điện,
không cần bật máy tính lên) sẽ có tuổi thọ pin tăng lên nhiều, nếu như
để cắm điện qua đêm thì buổi sáng bật máy sẽ không bị hiện tượng lỗi như
trên.

Như vậy, khi thời tiết lạnh bạn có thể cắm điện liên tục
cho máy tính để tránh hiện tượng lỗi khi khởi động vào buổi sáng, hoặc
có thể thay thế pin nuôi CMOS nếu như máy tính của bạn sử dụng đã cũ.
Pin nuôi máy tính thường là loại CR2032 với mức điện áp 3V (như hình
minh họa trên). Giá của mỗi viên pin này vào khoảng 15 đến 30 nghìn đồng
tùy nơi bán.

Khi máy tính không sử dụng nhiều ngày?

Khi
máy tính không sử dụng nhiều ngày thì cũng gây hiện tượng khó khởi động
hoặc hoàn toàn không khởi động được do lỗi phần cứng. Rất nhiều người
đã gặp hiện tượng bỏ qua không sử dụng máy tính trong vài tháng và khi
bật lên thì không được nữa. Sự cố này không chỉ xảy ra khi thời tiết
lạnh mà xảy ra ở cả thời tiết mát mẻ hoặc nóng bức nên nguyên nhân không
phải do hết pin nuôi BIOS hay pin nuôi bị tụt điện áp khi trời lạnh. Có
thể sau thời gian nghỉ tết của bạn, khi bật máy tính trong ngày làm
việc đầu tiên thì máy không khởi động được nữa - quả là không may mắn!
Nguyên nhân có thể do đâu?

Nguyên nhân do không cắm điện và thời
tiết như nêu trên cũng gây ra hiện tượng khó khởi động sau nhiều ngày
tắt máy, tuy nhiên còn một nguyên nhân khác - đó là bụi bẩn và độ ẩm của
môi trường. Khi sử dụng dài ngày trong môi trường có nhiều người qua
lại và bên trong máy tính có thể xuất hiện một lớp bụi mỏng, lớp bụi này
dạng mịn và bám vào các linh kiện điện tử bên trong máy tính. Nếu sự
hoạt động của máy tính là thường xuyên thì nhiệt độ tỏa ra từ CPU, nguồn
máy tính và các linh kiện khác sẽ làm cho lớp bụi này được khô và có
tính dẫn điện kém, tuy nhiên trong trường hợp độ ẩm của không khí cao
trong thời gian dài máy tính không làm việc thì lớp bụi này sẽ hút nước
và ở một mức nào đó sẽ dẫn điện (trong một số trường hợp về bụi có tính
chất dẫn điện như bụi than hoặc mạt bụi kim loại thì chúng có thể dẫn
điện trực tiếp mà không cần phải có sự hiện diện của hơi nước). Sự dẫn
điện qua lại giữa các chân của linh kiện hoặc mạch điện bên trong máy
tính khiến cho máy bị hỏng nặng hoặc nhẹ tùy theo mức độ dẫn điện và vị
trí bị dẫn điện. Một trường hợp tương tự như vậy là việc các côn trùng
bò vào mạch điện hoặc nước tiểu của chúng làm chạm chập gây hư hỏng.

[You must be registered and logged in to see this link.]


Quả bóng thổi bụi dùng vệ sinh máy tính


Vậy
làm thế nào để ngăn chặn hiện tượng này? Cách tốt nhất là tháo vỏ máy
tính và vệ sinh bo mạch chủ bằng một quả bóng thổi bụi chuyên dụng mua
tại các cửa hàng bán dụng cụ y tế (loại bóng này thường dùng cho các bộ
đo huyết áp) hoặc sử dụng bình khí nén chuyên dụng để vệ sinh. Nếu không
có dụng cụ trên, bạn có thể dùng một chổi quét sơn loại nhỏ để phẩy qua
lớp bụi trước khi bật máy tính. Trong trường hợp lớp bụi bị ẩm và bết
lại thì cần sấy khô trước khi bật máy. Một điều lưu ý là không nên dùng
miệng để thổi bụi - bởi có thể bạn sẽ thổi cả nước bọt vào bo mạch chủ
và càng làm hư hỏng.

Vệ sinh máy trước khi cắm điện sau lâu ngày
không sử dụng là một cách tốt để giảm thiểu hư hỏng, tuy nhiên trong
trường hợp máy hoàn toàn không khởi động được thì bạn cũng có thể thử
thực hiện vệ sinh máy sạch sẽ rồi khởi động lại máy tính. Tuy nhiên cách
tốt hơn là bạn nên vệ sinh máy trước khi ngừng làm việc với máy tính
trong một thời gian dài (trong dịp nghỉ tết Nguyên đán hoặc nghỉ hè...)
bởi việc làm sạch lớp bụi khi chúng khô sẽ dễ dàng và triệt để hơn nhiều
so với lúc chúng đã bị ẩm.

Cứ bắt bấm F1 khi khởi động máy tính?

Nhiều
người gặp trường hợp máy tính khi khởi động không tự động boot vào hệ
điều hành, mà nó bắt bấm một phím nào đó (ghi rõ trên màn hình) để tiếp
tục khởi động (đa phần nút phải bấm là F1). Đây là hiện tượng BIOS bị
thiết đặt sai thông số hoặc pin máy tính bị hết, khi đó các thiết đặt
trong BIOS của máy tính sẽ được đưa về trạng thái mặc định của nhà sản
xuất (hoặc motherboard). Đa phần lỗi này chỉ gây khó chịu cho người sử
dụng do mất thời gian bấm nút, tuy nhiên trong một số trường hợp khác
thì việc thiết đặt các thông số của BIOS về mặc định của nhà sản xuất
khiến cho máy tính không thể khởi động được hoặc hoạt động trục trặc
trong hệ điều hành (chẳng hạn việc thiết đặt ổ cứng SATA chạy với AHCI
thì sẽ dược đưa về mặc định là ATA - khi này máy tính sẽ không khởi động
được vào Windows, các thiết đặt về bus và ratio...).

Để giải
quyết hiện tượng này, nếu bạn là người am hiểu thì có thể thiết đặt lại
các thông số trong BIOS cho phù hợp và ghi lại trước khi khởi động lại,
nếu như bạn không rành lắm về phần cứng thì nên nhờ một người nào đó
thiết lập lại cho đúng và thay thế pin nuôi CMOS để lỗi này không xảy ra
sau khi tắt máy (và rút nguồn điện).